Konu : Genel
türkiye?de futbol ve halkın önlenemez yanılgısı
zamanı tekrar geldiği için değerli arkadaşlarımın bilgisine eski bir yazımı sunuyorum.
13.mart.2004 cumhuriyet gazetesi.
türkiye?de futbol ve halkın önlenemez
yanılgısı prof. dr. metin kazancı
türkiye?nin uzun yıllar önemli yanlışlar yaptığı iyi yönetilemediği, siyasal tercihlerin ülke çıkarıyla uyuşmadığı, emeği ile geçinenlere büyük haksızlık edildiği bir çok örnek vardır. sözgelimi kurtuluş savaşını biz, yüz bin dolayındaki yurtsever ve kuvay-ı milliye ruhuyla yoğrulmuş insanların sayesinde kazanmışızdır. ege?de işgal kuvvetlerine toptan gıda satan ve yunan genelkurmay?ının emriyle parasını peşin alan ticaret erbabı kurtuluş savaşına hiç destek vermediği gibi dumlupınar?da düşmanın bozulduğunu duyunca üzüntülerinden kepenk bile kapatmışlardır. bunların içinde gayrimüslim olanların yanında müslüman türk olanlar da vardır. hatta bunlar çoğunluktadır. ismet paşa?nın ?biz sadece düşmanla değil halkla da savaşıyoruz? sözü boşuna söylenmemiştir. yurdun her köşesinden çatlak ses çıkmış, işbirliği isteyenler olmuş, kemalistleri vatan haini olarak niteleyenler çıkmıştır. bu savaşla halk vatanı değil dini kurtarmak telaşındadır. bu savaş bu amaca dönük olduğu sürece halktan destek bulmuştur. ama bu destek çok cılızdır. sonunda iş yukarıda da belirttiğimiz gibi yüz bin insanın sırtında kalmıştır.
bir yönetici kesim olmadıkça halkın tercihi doğruya, güzele fiilen yöneltilemez. ama ne var ki, siyasal olarak halkın büyük çoğunluğu kendi çıkarlarına ters düşenleri yeğlemiştir. seçtiği kimseler kendine tuzak kuranlardır. kendini geri bırakanlardır. kendinin ekmeğini elinden alanlardır. bu yaklaşım, yıllardır sosyal bilim literatüründe yadsınmış halkın hiçbir zaman yanlış yapmayacağı, tercihlerinin doğru olduğu söylene gelmiştir. bu söylem, halkı boşu boşuna yücelten, içeriği olmayan ve 19.yüzyılda kalmış siyasal yaklaşımların bir sonucudur.
türk insanı bir çok konuda yanılmıştır. bu yanılgılardan bir tanesini futbolumuzda yaşamaktayız. türk halkının futbolla ilgili olarak yaptığı tercihler, yanılgı halkalarından bir tanesidir ve zaman zaman da önem kazanmaktadır. yine türk insanının futbola yaklaşımı, kendisi hakkında çok daha net ve açık kararlar vermemizi sağlayabilecek ip uçlarını taşır.
türkiye?nin % 90?ı istanbul?un üç takımını tutar. bunların adı üç büyüktür. futbolun kaymağını bunlar yediği gibi, aynı zamanda otomatiğe bağlanmış bir rant akımının da bekçi ve tasarımcılarıdır. bu takımların peşine takılan insanımızın sergilediği bu durumu başka hiçbir ülkede göremeyiz. fransa?da paris saint germain?i tutan marsilyalı yoktur. çünkü marsilya ayrı bir kimlik, ayrı bir yaşam biçimi, ayrı bir çıkardır ve paris?ten her yönüyle farklıdır. hiçbir romalı milan?ı tutmaz. kendi kentinin değerlerine, kentsel kültürü ile birlikte futbolda da sahip çıkar. bunun için takımının mutlaka şampiyon olması ve şampiyonluğa oynaması gerekmez. yine bu ülkelerde futbol rantı sadece birkaç kulübe tahsisli değildir.
bizim üç kulübümüz için futbolcu yetiştirme hiçbir zaman önemli bir amaç olmamıştır. anadolu takımlarında gözlerine kestirdikleri futbolcuları parayla, şöhretle kandırıp aklını çelerler. bazen de futbolcuları transfer dönemi öncesi kaçırıp göz altına alırlar ve imza attırırlar. medyada sesleri hep ön plandadır. televizyon yayınlarından aslan payını bunlar alır. bir anadolu takımına yenildiklerinde tüm medya ve özellikle bu kulüplerin amigo yazarları akıl almaz bahanelere sığınırlar, hakemlere yüklenirler. maçlarda bu üç takım aleyhine kolay kolay düdük çalınmaz. tersi olursa günlerce gazetelerde ve medyada talihsiz hakemin özel hayatına kadar her şey didik didik edilir. federasyon yönetiminde bu takımların temsilcileri vardır. yine bu takımlar devlete vergi borçlarını pek ödemezler, iki de bir bunlar için özel indirimli vergi tarifeleri yürürlüğe girer ya da ödeme kolaylığı getirilir, borçlar zamana yayılır. devlet bunlara karşı yumuşak karınlıdır. cumhurbaşkanı da, başbakanı da, genelkurmay başkanı da bu takımlardan birini tutar. gazetelerde belirli bir takıma endeksli amigo yazarlar bulunmaktadır. görevleri takımla ilgili, taraflı bilgi aktarmak ve yorum yapmaktır. zaten bu yüzden para almaktadırlar. kendi ülkesinde kimsesiz duruma düşen anadolu takımı için tek söz ya söylenir ya söylenmez. ama işin işletme açısından mantığı da budur. çünkü üç büyüklerin galip geldiği haftalarda futbol gazetelerinin satışı katlanmaktadır. ülke insanı kendi kentine ihanet ederek bu üç takımın peşine takılmıştır. bilmez ki başına gelenlerin büyük bölümü istanbul?un bu ?zadegan? ve ?mütegallibesinin? yıllardır sürdürdüğü bir oyunun parçası ya da sonucudur. anadolu? da birçok kentin yarı aç çocuğu bu kulüplere kapağı atmak için çırpınıp durur. istanbul ile hiçbir bağıntısı olmayan, istanbul?a hayat boyu gitme şansı olmayan hatta stadyuma gittiğinde yıllardır peşinden koştuğu kulübün tribününde oturamayacak olan insanların yanılgısı, kendi kentinin doğal değerlerini bir yana itip istanbul?un peşine takılan milyonlarca insanın ulusal yanlışı ve bilinçsizliği, kentini ve ülkesini nasıl sevmesi gerektiğini bilen kişileri üzmektedir. çünkü bu durum yalnızca bir futbol yanılgısı değil aynı zamanda toplumun belirli sorun ve olaylar karşısında nasıl davranacağının bir göstergesidir. kendi kentinin ya da bölgesinin değerlerini koruyamayan ve böyle bir endişesi olmayan insanların başka sorunlar karşısında da yanlışa düşmeyeceğini kimse savlayamaz. işte size taze bir örnek: kendisini şahsen tanıdığım manisa milletvekili erdoğan yetenç, samsunspor yenilgisi üzerine, beşiktaş?ın haklarını korumak sanki kendisine kalmışçasına, soru önergesi vermeye kalkışmıştır. ama hiçbir manisalı da ?ey milletvekili sen beşiktaş yerine vestel manisaspor?un sorunlarına el at, ona yardımcı ol ? dememekte, hatta onu destekleyen birçok manisalı bulunmaktadır. zaten sorun da buradadır. yenildiği maçlarda bile rakibinden güzel futbol oynayan ve üç büyükleri sık sık yenen gençlerbirliği bu maçlarda kendi kentinde, ankara seyircisi tarafından yuhalanmaktadır. birkaç sene önce galatasaray antalya?da antalyasporu 3-0 yendiğinde antalyalılar sokaklara dökülüp ? niye bize 5 atmadın? diye cim bom lehine tezahürat yaptıklarına ben tiksinerek şahit olmuşumdur. ligde temsilcisi olmayan üçüncü büyük ilimiz izmir?in bu konudaki mukadderatını kuşkusuz izmirlinin hatta egelinin kendisi çizmiştir. şimdi ikinci ligde birbirleriyle uğraşmaktalar. bir de çeşitli illerde sözgelimi konyalı fenerliler, ankaralı beşiktaşlılar, izmirli cimbomlar gibi işbirlikçi dernekler vardır. kendi kentlerinin değerlerine, öz kurumlarına alenen ihanet eden bu dernekleri, istanbul arada sırada yoklayarak, sırtlarını okşar.
yukarıda örneklerle açıklamaya çalıştığımız yanlışlar, özde başka yanlışlarla bağıntılıdır, başka yanlışların bir sonucudur. türk insanı futbolda gereken yerde duramamıştır. bu konuda ne yeteneği vardır ne de gücü. çünkü futbolda da subaşını devler tutmuştur. medya, bürokrat, işadamı ve siyasetçinin desteğiyle ve en önemlisi hiçbir şeyin farkında olmayan ve edebi hayatı gazetelerin sadece resimli futbol sayfalarına bakmak olan , onat kutlar?ın deyimiyle ?necip türk insanının? bu konuda verdiği örnek, avrupa?da hatta belki de dünyada tektir ve bize özgüdür.
